| Obiekty sakralne |
|---|
Kościół Narodzenia N.M.P. i św. Mikołaja - od 1996 r. "Bazylika Mniejsza"
Jako świątnia parafialna istnieje od XV w. Usytuowana w pobliżu runku, przy dawnym osiedlu "Poświątne". Była początkowo drewnianą budowlą o nieznanym nam bliżej kształcie. Kilka razy kościół płonął. Odbudowany w 1674 r. po pożarze kościół w II poł. XVIII w. postanowiono zamienić na murowany. Budowę, finansowaną głównie ze środków Izabeli Branickiej ukończono w 1784 r., konsekrowano w 1796 r. Orientowaną świątynię wg. projektu Szymona B. Zuga wzniesiono w stylu neoklasycystycznym, z charakterystyczną fasadą z portykiem oraz dwudziestoma kolumnami doryckimi we wnętrzu. Nadają one kościołowi uroczystego charakteru. W wystroju wnętrza zwraca uwagę ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej nawiedzającej św. Elżbietę, dzieło Sylwestra A. Mirysa, malarza nadwornego Branickich. Jednym z najstarszych i najcenniejszych zabytków kościoła jest obraz "Ukrzyżowanie" powstały w 1622 r. z epitafium poświęcoonym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy. Odnowione w 1995 r. dzieło znajduje się w nawie głównej świątyni. Wśród ważnych elementów wyposażenia kościoła trzeba wspomnieć o 14.registrowych organach z 1902 r. Obok świątyni znajduje się wolno stojąca dzwonnica z 1843 r., zbudowana w stylu klasycystycznym.
Kościół Matki Bożej z Góry Karmel oraz zespół poklasztorny
W 1632 r. mieszczanin bielski Marcin Bartoszewicz sprowadził do Bielska zakonników zgromadzenia karmelitów trzewiczkowych. Kasztelanowa płocka Elżbieta Spinakowa nadała karmelitom plac i dom przy ul. Litewskiej. W rozwoju zgromadzenia wydatnie wspomógł wójt i starosta bielski Adam Kazanowski, który od 1641r. hojnie łożył na budowę drewnianego kościoła oraz murowanych zabudowań klasztornych. W 1784 r. w czasie pożaru miasta ogień strawił kościół oraz częściowo zabudowania klasztorne. Nową świątynię odbudowano w stylu neoklasycystycznym z portykiem na fasadzie. Zrezygnowano natomiast z odbudowy dwóch skrzydeł bocznych klasztoru. W 1802 r. władze pruskie przeniosły bielskich zakonników do zgromadzenia karmelitów w Wąsoszu. Opustoszałe budynki klasztorne przejęto na cele wojskowe i więziennictwa. W latach 1803-1838 kościół użytkowali unici z parafii Zmartwychwstania Pańskiego. Od lat 40. ych XIX w. pełnił on funkcję prawosławnej cerkwi garnizonowej, w 1866 r. został zaś oświęcony jako sobór św. Trójcy. W tym okresie świątyni nadano wygląd neobizantyjski: wzniesiono dwie wieże z kopułami na frontonie oraz kopułę nad częścią ołtarzową. W 1921 r. kościół został zwrócony prawowitym właścicielom. Po II wojnie światowej dokonano gruntowengo remontu kościoła, zamieniając kopuły na hełmy w stylu barokowym.
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy (Preczystieńska)
Pierwotnie (przypuszczalnie od XI w.) cerkiew znajdowała się na zamku, do XIX w. w oficjalnych dokumentach była nazywana "Zamkową". Na obecne miejsce (dawna ul. Staromiejska) świątynia była przeniesiona w 1562 r. wraz z ciałem jej fundatorki księżnej Wassy Michajłowny oraz cudowną ikoną "Bogarodzicy "Odigitrii", którą, według tradycji, przekazała cerkwi królowa Helena. Do dziś ikona przyciąga tysiące pielgrzymów. Sama cerkiew jest najstarszym zabytkiem sakralnym miasta. Obecną, smukłą sylwetkę uzyskała po przebudowie w latach 40.ych XVIII wieku. W końcu tegoż wieku od strony północnej dobudowano boczny "predieł" (ołtarz) św. Anny. Wolno stojąca dzwonnica pochodzi z siedemnastego stulecia. W czasie działań wojennych w lipcu 1944 r. ucierpiała część ołtarzowa cerkwi. Zostały zniszczone górne rzędy ikonostasu z jego XVIII. wieczną snycerką oraz późniejszymi ikonami. Zachowane fragmenty ikonostasu, w tym misternie wykonane carskie wrota zostały pieczołowiecie odnowione. W 1968 r. przeprowadzono gruntowny remont świątyni, wymieniając podwaliny oraz więźbę dachową. Przy cerkwi Narodzenia Bogarodzicy od 1998 r. znajduje się rezydencja prawosławnego biskupa bielskego.
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (Woskresieńska)
- od 1960 r. katedralna
Świątynia pierwotnie znajdowała się w Lewkach, skąd w 1377 r. przeniesiona była na ul. Dubicze - miejsce jej lokalizacji upamiętnia dziś kapliczka. Z Dubicz ok. 1563 r. cerkiew przeniesiono na Hołowiesk, gdzie znajduje się do dziś. Od początku swego istnienia była to świątynia drewniania, utrzymywana z ofiar wiernych, głównie członków bractwa. Ok. 1640 r. cerkiew stała się unicką i taką pozostawała do 1839 r. Rok wcześniej konsekrowano nową cerkiew (do 1838 r. z powodu złego stanu swej świątyni, na czas budowy nowej, parafianie modlili się w kościele pokarmelickim). W latach 1912-13 z fundacji parafian z Parcewa dokonano gruntownego remontu cerkwi. Wymieniono zmurszałe drewno w ścianach, obmurowano je cegłą, a z zachodniej strony wzniesiono murowaną wieżę z dzwonnicą. W wystroju świątyni szczególną uwagę należy zwrócić na dziewiętnastowieczny ikonostas, kioty z ikonami Bogarodzicy i św. Józefa z XVIII w. oraz szczególnie szczone ikony św. Jerzego i św. Barbary.
Cerkiew św. Michała (Michajłowska)
Powstanie cerkwi jest ściśle związane z bielskim zamkiem, w pobliżu którego została usytuowana. Tradycja mówi o ufundowaniu jej przez księcia Michała Semenowicza w drugiej poł. XV w. Sto lat później cerkiew występuje częściej pod wezwaniem Bogojawleńskiej (Chrztu Pańskiego). Taką nazwę posiadało także bractwo, od 1594 r. prężnie tu działające. Dzięki niemu cerkiew przeszła na unię dopiero w 1645 r. Świątynia kilkakrotnie była przebudowywana lub rozbudowywana. Wzniesioną na początku XVIII w. budowlę zamieniła kolejna, wzniesiona w 1789 r. z fundacji mieszczan bielskich. Zachowana do dziś posiada plan krzyża greckiego wpisanego w ośmiobok. Pierwotnie od strony zachodniej znajdował się niewielki prytwor, nad którym w 1914 r. zbudowano wieżę z dzwonnicą. W 1989 r. wyświęcono rozbudowaną, trzykopułową część ołtarzową. W wystroju świątyni dominują trzy ikonostasy: główny z 1875 r. oraz dwa boczne z 1862 r. z pięknymi, złoconymi zdobieniami. Zwracają uwagę także osiemnasto-dziewiętnastowieczne ikony oraz snycerskie zdobienia okien. Monumentalności ośmiobocznej bryle nawy głównej dodaje sześć zdobionych, drewnianych kolumn.
W przypadku zmiany lub uzupełnienia informacji prosimy o kontakt.